نقش علم و ایمان در مسیر خودسازی از دیدگاه قرآن

چکیده آدمی فطرتاً علاقه مند به نیکی هاست، اما در مقام عمل غالباً موفق نمی شود که در مسیر فضایل اخلاقی گام بردارد. یافتن راهکاری برای حلّ این مشکل، قرن هاست که ذهن بشر را به خود مشغول کرده است و عدّه ای علم و گروهی، ایمان را کلید حلّ این مشکل دانسته اند. گفتنی است که فلاسفه و مربّیان یونان باستان، همچنین فلاسف? حقوق و اندیشمندان دوره رنسانس و پس از آن، بر نقش علم و در مقابل، پیامبران و اولیای الهی، بر نقش ایمان در این باره تأکید ورزیده اند. از این رو، این مسئله در حوزه هایی چون فلسفه اخلاق، فلسفه حقوق، فلسفه تعلیم و تربیت و تفسیر آیات و روایات شریفه، قابل بحث و بررسی است. از دیدگاه قرآن کریم، علم ابزاری لازم، اما ناکافی برای گام برداشتن در مسیر خودسازی به شمار می رود، زیرا که از این دیدگاه انسان موجودی دوکانونی است؛ کانون عقل و کانون دل؛ از این رو، او زمانی به انجام عملی اقدام خواهد نمود که عقل و دلش برای انجام آن همسو شده باشند و در واقع به معلومات و معقولاتش، دل داده و ایمان آورده باشد. باید گفت که در اصل عمل اختیاری بر سه پایه بینش، گرایش و قدرتِ بر انجام کار، استوار است. در رساله پیش رو که پژوهشی توسعه ای است و در هر دو حیطه نظر و عمل وارد شده و به روشی توصیفی، تبیینی و تحلیلی، در صدد پاسخ گفتن به مسئله مذکور برآمده، ابتدا بر نقش اختیار در نوع اعمال انسان تأکید شده است و سپس، سهم بینش و گرایش در شکل گیری عمل اختیاری مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین امیال و گرایش های انسان، ریشه یابی شده و بر نقش ویژه و محوری آنها در اعمال اختیاری انسان و همچنین تأثیر گرایش ها بر بینش ها تأکید گردیده است. در انتها نیز راهکارهایی جهت تقویت ایمان، ارائه گردیده است که یکی از موارد نوآوری این رساله به شمار می رود. ارائه این پژوهش، در واقع دلایل ناکامی انسان ها در صعود به قلّه های انسانیت را پیش رو می گذارد و راهکارهایی موثر برای موفقّیت در مسیر خودسازی به دست می دهد. کلمات کلیدی: علم، ایمان، خودسازی، عمل.